NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

Demhat Dêrikî:

NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

5

DARBEST Û DÎLAN

Esmerê, ev çiya serê zarokên xwe dixwin! Bi bilindbûn, firehbûn û kûrbûn; bi heybetrawestan û zagonên xwe yê çar demsala dikin gazî: " Em ji berê de hene, em dîroeke berî însan in. Li ser singa me; dar, daristan, zinar, lat, ber, şikeft, zozan, newal, gelî, çem, gol, giyanwer; bager, bahoz, lehî, aşût, ba û baran, berf û xweşî!..Hûn min nasnakin, tenê naskirin nebêjin ev çiyane..di rojekê de ez çar demsala dijîm!..Yên min nasbikin, zimanê min nasbikin ez ji wan re xweşîme û yên min nas nekin ez ji wan re goristan im! " Wesa Cûdî, Gabar, Çiyayê Reş, Bakgok, Herekol, Agirî..di çavê me de makzagona xwe ya nenivîsandî bi me didan xwendin…erê esmerê ev zimanê darbesta şehîdekî bû ku em li dorê bûbûn bazinek û di awir û mirûzên vê xatirxwestinê de sed ayatên neletê li xwezayê dihatin xwendin!..di wê kêliyê de tu hatî bîra min, peyvên te yên şevên rojava ku di meşkolanên rojava de di guhê min de olan didan hatin bîra min:" Çiyayên welatê me geh bê bextin, geh serê zarokên xwe dixwin û geh ev çiya heval in, hogir in û jibo vejîna kenê zarokên me hêlîn in! Ev çiya di meşa evînê de, dibistan in. Ezmûnên van dibistanan pir zor in; hindek têk diçin û hindek bi serdikevin û hindek jî di navbera didanê zagonên wan de tên hêrandin!..Lê yê ku zimanê van çiyan bizane ew tim alake bilindin di singa van çiyan de! " Te rast digot esmerê, rastiyeke ku di mijê de, di tariyê de, di şevreşê de kûr kûr bû û her mejî nikarîbû vê rastiyê bibîbînê…va em li bin barana ku her der kirî lehî dimeşîn û darbest li ser milê me ye. Ev ne darbesta yekê bû û ne ya dawî bû ku şopa navê xwe li ser milê me dihişt...roja din keskesorê asîman bi rengê xwe xemiland û pêre pêre dengek bilindbû wek ku bibêjê: " Ho çiyayo, em li virin, tu çend bibe goristan, em ê ew çend di eşqa xwe de ronahîstanan biafirînin! " û ev deng ku bi strana ez xelefim xelefim bû dîlaneke geş li dora agirê ku qet nedixwest bivemirê û her diçû geş dibû, bilind dibû û ken û şahî tevlî dîlana pêlên agir dibûn. Ev bû esmer, darbest û dîlan bi serê hev sond dixwarin û peyama evîneke xelat giran didan çiyayên welatê rojê!

Gelo di nava Kurdan de rexne heye?!

Bingeha hemû elternatîfan(afirandina dijber di warê erînî de)rexneye! Rexne li ser hîma xwe dîtinê tê avakirin. Bê xwe dîtin ew rexna tê kirin nagihê armanca xwe û heta dikarim bibêjim ew ne rexneye. Çi dema xwedîtin, xwenaskirin, xweafirandin û di nava vê bizavê de li hember kevniyê nûbûn afirî, wê demê rexne derdikeve pêş. Bê goman ev jî, girêdayî; ji hemû berjewendiyên kesokî dûr, jibo berjewendiyeke giştî xwe pêçana bi dilwêrekiya zanist, bi şêwaz û rêbazên têgihştineke pir alî û rakirina civakê yan kesan di warê moral ve ye. Dema em berê xwe didin zaniyar û fîlozofên şoreşên ewrupî(di warê guhartina civakê de) di riya rexnê de qurbaniyên mezin dane. Lê, di civakê de raman û dîtinên wan bûne eltrenatîf,bûne avakirin.

Dema em berê xwe didin şoreşên civakî, her şoreşek li dijî pergala civaka Kevin serî hildayî rexneke! Xweza jî wesaye, xudan vê guhartinê ye û di nava xwe de li ser dînamîkên hêza guhartina xwe

, her qonaxeke xwe rexneye ji qonaxa din re. Lê cudahiya di navbera xweza û civakê de kes hene, ew kesên di kestiya xwe de civaka nû ava dikin û di nava civaka Kevin de belav dikin ta digihin armanca xwe, anku çandeke nû, çandeke ji ya berê pêşketîtir, yan avakirina civakeke nû. Rastiya gelek serok û kesên bi navê pêxembertiyê xwe bi nav kirîn yan xwe nûnerê yezdan dîtin ev e. Lê di serdema ku em îro têde dijîn kurd,(ez behsa nivîskarên kurd dikim)dûrî vê rastiyê ne. Divê em xwe dûrî xwe nepxandinê û pesnan û zirtan bikin, divê em şojinê di çavê xwe re bikin û baş xwe li ber neynika rastiya xwe, xwe bibînin. Lewre, gelek nivîskar û rewşenbîrên me di bin awiran re li xelkê dinêrin, bi serê lêvê diaxivin, felsefa pozbilindiyê (ji xwe li wan nayê)bikartînin û xwe li qatê herî bilind dibînin û xelkê li qatê herî jêr dibînin. Ev nefsiya pir xirab ji bindestiya wan tê. Rastî bêjim, hindek ji wan pergala ku Tirkan û Ereban ser wan dayî pêkînan, hemen tişt îro li ser xelkê bi rêve dibin. Li vir em ê çawa bibêjin çanda rexnê di nava nivîskaran de heye? Hêj di mejiyê me de êlîtî, mirovatî, hevalê nêzîk..û yê ne ji partiya min be ez tu giringiyê nadimê heye. Heta îro em nikarin rexneke avakar li hev bikin û sedem jî; me hêj xwe wek laternatîf avanekiriye.

Rexne di nava kurdan de nîne, heta niha pirtûkeke bi zimanê kurdî(min nedîtiye, belê dibe bi erebî û tirkî hebe, lê ji min re bi zimanê biyanan ne giringe, lewre tu xizmeta wan zimana dike ne zimanê min)wek rexne nîne. Nexwe rexne li cem kurdan tê çi wateyê? Şer! Pesin dayîn!..û ev li gor têgeha rexnê ji rexnê dûre. Di nava me de; çavderxistin, zikreşî, ezezî û ger were xwestin gef jî tên bikarînan. Wek nimûna kekê Dilbixwîn Dara(ez ne parêzvanê wî me û her yek di dîtina xwe de azade)û Şivan Perwer. Gelek kesên din jî dibin qurbana hindek kesên din, anku hindek kes wan pivdidin û dinivîsîn. Ev tev ji rexnê û sinca rexnê dûrin. Nimûne; dema ez romaneke Helîm Yûsiv rexne bikim, divê ez peyv bi peyv, hevok bi hevok nasbikim, din nav de kûr biçim û jibo xizmeta romana kurdî ez bi xudanê romanê re bi rêz û di nava dilferehiyekê de hemû kêmasî li gel elternatîfên wan li ber rêz bikim û wî di nava dilxweşiyê de bihêlim. Anku, hemû riyên rexnê divê di xizmeta wêjeya kurdî de be. Lê, îro ya di navbera nivîskarên kurd de tê kirin dûrî vê rastiyê ye.

Rastî ev e; pêdiviya me bi rexnevanên ku nûbûn di kestiya xwe de avakirîn heye, pêdiviya me berhemên rexnê( ez bawerim kekê Ezîz Xemcivîn niha berhemeke wesa amade dike li gor ez nivîsandinên wî dixwînim)heye, lê bi zimanê kurdî. Divê çanda rexnê di nava me de were avakirin, jibilî vê avakirin nabe û wê kesek ji me nebêjê mastê min tirşe! Em jibîr nekin, sedeme herî sereke ku piraniya nivîskarên kurd dûrî hevin(gelek ji wan tên cem hev, lê dema radibn gora hev dikolin!)nebûna çanda rexnê di nava wan de ye.

4. NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

4. NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

Demhat Dêrikî

ÇIYAYÊ GABAR:




Esmerê, ew çiyayê ku min û te di şevên başûrê biçûk de, di pirtûka zimanê çiyan de dixwend û li bin tava tebaxê a sincirî li gel palevanên deşta hesinan strana wê digot û sonda me ew çiya bû, pêngavên me ew çiya bû, evîna me ew çiya bû…va li ber min wek navê xwe di êvareke bêhn şewateke bê nasnamayî de rawestiye û dike gazî:"Hûn bi xêrhatin warê Egîdan, warê fermandarê ku li vî çiyayî dîrok, dîrokeke vejîn û lehengiyê nivîsandî!". Erê, va li wirim û her der bê deneg, bêhna mirinê di êvara vî çiyayî de difore! Avhewake fetisandinê ku mirov dibêjê qey deh dest xwe avêtine zengelorkê û dixwazin min bikujin, li vî çiyayî xwe pêçaye!..mirin û jiyan, jiyan û mirin li serê vê çiyayî li ser eniya me nasname xwe dinivîsand…wesa esmerê, em di nava vê gera xwe naskirinê de li ser kaniyeke Gabar rawestiyan…Nizanim ew çend demjmêr bûn diranên xwe temenê me dixwar û lêvên me bi hesreta çend dilopên avê bûbûn erdek şeqitî û tiliyên ji pêlavan revîn nameyên janwermandinê ji dilê me re dixwend…lê hêj çav û lêv bi eşqa avê şanebûbûn, me hew dît em bûn mêhvanê marekî di navbera du zinaran de. Ji alîkî ve çavê me li mar û ji aliyê din ve guhên me li dengê mirina ku li asîmanê çiyayê Gabarê digeriye bû. Zarokên gurên birçî di nava çend xuleyan de Gabar kirin dojeh!..bêhna agir, bêhna şewatê û bêhna goşt û dengê diruşmeyên xakhez di nava hev de bûne tabloyeke zindî ji tirajêdiya evîna vê xakê esmerê!..Erê esmerê, ev der Gabare; geh gor û goristane, geh hêviyên jina ku bi sed salane dike nale nal, destmala sergovendkêşe!...ev der ew çiyaye ku min û te xewnên xwe li ser avadikirin esmerê!

3.NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

3.NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

Demhat Dêrikî

JI CÛDÎ BER BI GABAR VE:


Esmerê, niha xweza hêdî hêdî kirasê şevê bi ser xwe de tînê û ez xwe ji rêwitiya di nava şevê de amade dikim. Ez pêjin dikim ku çûka ser dara cûdî li ser kevîka pencereya te ya ji nameyên min re vekirî danî û te li gel çend rondikan çûk di dilê xwe yê ku niha di dilê min dengê tika tika wê dike hembêzkir. Çûk hilgire esmer can, bila dilê te jêre hêlîn be û pora te ya şevnim bila jêre star be, bila dêmên te jêre bax bin, bila lêvxunava te jêre av be, bila kanîka çavê te jêre ronahîstan be…jiber ew çûk ez im esmerê!..va diçim, ji cûdî, ji pezkoviyên cûdî, ji; şev, bêhna xwezaya cûdî, dar û zinar, hingiv û kanî, şer û govendên cûdî xatir dixwazim û diçim...diçim û niha şev e, şeveke bê denge..û komek ji şervanên xakê ku ayatên welatê her du çeman di dilê xwe de dixwendin li bin banê stêrkan dimeşîn û xatir ji gundên cûdî(Sipîndarok, Gundikê Remo, Akêt, Gilindor, Çifane, Şelarût, Serêdehlê, Avkamasiyan, Beskamêrsinê, Govka bapîrê Remo…), ji çavên wan zarokan ku di çavê min de hawara xwe dighiandin rojên felatê û ez di nava kenên xwe yê bê guneh de dibirim welatê şewatê…dixwestin û li pey min, tenûreke ji êgir ku di nav de dibûm pizot û hemû canê min di nava xwe de dîldikir, dima! Na na, nedima, ew tenûr, ew agir, ew gazind, ew ken, ew hêvî bi min re bû û ber bi Gabar ve dimeşîm..dimeşîn…di meşa me de carna tofan bû, lê ev tofan ne ya nebî Nûh bû; dengên hov, dengê agirê "nûjeniya" hovmirovên zarokên gurên mijhez ku şev bi agirê dojehî dikirin mirin! Mirin… bêhna şewata çermên kezîdirêjan, periyên welatê min û xortên nû bi jiyanê sond dixwarin di meşê de difroî! Diforî û dengê tilîliyên "ev xak xaka me ye, ev dîrok ya me ye, ev rûmeta me ye, ev dengevdana ayatên avestaye!" di nava tofanê d dê weledê xwe diavêtin esmerê. Erê esmer; geh darbest, geh ken, geh birîndarî, geh evîn… û her te di dilê min de navê xwe dikola esmerê!

2: NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

Demhat Dêrikî:

NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

2

ÇÛKA SER DARA ÇIYAYÊ CÛDÎ... :

Dema li ber wê zinarê çavê min vebû, min serê xwe ber bi zinarê ve bilind kir, pezkovî çûbû…tîjikên rokê li ser qada rûyê min dileyistin, te digot qey dixwazin min ji pêjna dilê min ê şevê din ku bê jimar rondik ber bi rojava ve berandî şiyar bikin, esmerê. Di wê navberê de dengê çûka serê darê bilind bû; dengek xweş, awazek dilveker.. berê çûk li min bû, her diçû çîv çîv bilind dibû û girnijîn; girnijîna esmerê di nava min de xwe dida rûkê min. Wê demê min tîjik ji bîr kirin, hestên min dest bi nivîsandina nameyeke din ji esmerê re kir û peyv ber bi çûk ve herikîn: Waa çûka serê darê, vê nameya min hilgire, firbide û li ber pencereya esmerê deyne. Lê, di bextê te de me, li xwe miqate be, ha ji teyrên baz hebe te nekin nêçîra xwe, da nameya min jî nebe çîroka dûrketinê. Here û bi lez jêre bibêje; evîndarê te, li Cûdiyê miradan bi bêrîkirina te, birînên xwe dipêçe û di nava hesreta hembêzkirina sing û berê te de, di meş çiyayê Cûdî de, di her şopekê de navê te dike gulek!.. Erê çûka li serê darê, hêj ew tiketika dilê min ê ku dilopên kirîstal ê canê te ew di nava xwe de zindî dihişt û me du dil dikirin yek di şevên sînorê şermê û ayatên qedexekirinê derbas dikirin, zindî ye!... Jêre bibêje, li serê vî çiyayî, di nava dar û ber û dengê belafirên xwezakuj û jînkuj de, di nava; ken, xemgînî, govend û pêkeniyên zarokên welatê çiyan de, ew rastîçîroka te ji min re digot, çîroka; Amûdê, agirê sînema ku bi pencên gurên çavsor vêketî û zarok bûyîn gogkên êgir û li ber bêhna goştên çermên nazik bi meya sipî serxweş dibûn, bi min re ye û di guhê min de dengvedana dubarekirina dengê te ye…Jêre bibêje çûka ser darê; di berfa Cûdî de, di bagera Cûdî de, di buhara Cûdî de, her tu yî, her navê te ye; di civatên gundikê Remo, serê dehlê, sipîndarê her tu bûyî peyva min a yekê û ya dawî esmerê!..

1: NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

Demhat Dêrikî:

NAMEYÊN JI ÇIYAYÊ KURDISTANÊ JI ESMERA ROJAVA RE

1

JI ÇIYAYÊ CÛDÎ JI TE RE DINIVÎSIM:

Esmerê! Niha pişta min li dara berûyê ye û tiliyên min çixareyeke tutina xursê dipêçe.. Û dûman di şeva bêdeng de belav dibe, lê ez li wir im û ne li wir im. Bilindahî û heybeta Cûdî ji bîr dikim. Tenê tu û rojên rojava di lênûska hişê min de, xwe zindî dikin, xwe dubare dikin. Erê erê, tenê meşxezaliya te, kenkevokiya te, awirvedana te ya ku bi dehan xortan bajarên xewnên xwe li ser ava dikirin û dêmên te yên qada kenê zarokan bû, ronîvedana çavê te ya ku dergûşa evîndaran bû… hebû… lê nema zanim, ev tablo li kolanên Dêrikê, Tirbespiyê, Dirbêsiyê, Serê kaniyê bû, yan jî; li kolanên Amûda şewatê, Qamişloka evînê, Hisiçayê, Efrînê, Kobanê… gelo li kolanên Enteriyê, Qudurbegê û Qeneswêsê bû, yan jî, li ber çîtikên çemê Ceqceqê bû?.. lê dizanim ku ew esmer, ew keça rojava bû… hêj pişta min li wê darê ye, şev bêdeng e, aram e.. Tu dibêjî ev ne cûdiyê berî çend rojan xwezginiyên bûkê dê weledê xwe li ser diavêtin û mil ji darbestan dihatin daxdan. Na na, tenê dilê min şiyar e, tenê dengê dilê min di vê şeva Cûdî de, di nava serpêhatiyên esmerê de rêwî ye.. Û çavê min ber bi stêrkan ve bilind dibe. Asîmanek şîn, bê jimar stêrk diçirisin û geh li vê stêrkê û geh li wê stêrkê li te digerim, ger berdewam e… Di wê kêliyê de, tenê ez û stêrkek dibin yek û ji te re dibêjim esmerê; aaax û dîsa ax ji kaniyên êşan!... Me nû hev naskiribû esmer, hêj ji nû çîroka evîna me di nava keç û xortan de belav dibû… Hêj ji bêhna xuhdana te têr nebûbûm, hêj ji bêhna pora te têr nebûbûm, hêj ji ramûsanên min, memik û lêvên te yê hingivîn têr nebûbûn, hêj ji qehwe destê te têr nebûbûm û hêj ji strana Nisrîn a Mihemed Şêxo têr nebûbûm, bûme rêwiyekî riya dûr….esmer, niha ne li ber dara berûyê… û şev hêdî hêdî xatir dixwaze.. Bi xemla tavsorka çiyayê Cûdî re, pala min li zinara ku li ser pezkoviyek ji vê dîmenê re nimêj dike, rondikên min ber ava mezin ve diherikîn, dilê min dikelî, dilê min dikir girî, dilê min pêjin dikir ku pêlên vê avê peyama min ji esmera rojava re dixwîne!

7.NAMEYÊN JI ESMERA BAKUR RE

7.NAMEYÊN JI ESMERA BAKUR RE


Demhat Dêrikî



7.

Piştî wê şeva dawî û çend demên dengvedana peyvên ku dilbajarê min di tarîstanê û goristanê de hiştî, ev bû çend dem nizanim, ji dilê min êş jidayîk dibin û her êşek di kûrahiya êşekê de konê xwe vedide û li ser konreş ê xwe dinivîse "ma tu nizane, li vî welatî evîn qedexeye!" …Nizanim esmerê, dibe ev nameya dawî be, dibe ev despêka nameyeke din be, dibe ev xatirxwestineke bê dawî be di pirtûka bê dawiyê de esmerê… Lê tu bi serê wan stêrkankî ew stêrkên ku min di şevên bê xew de bi kenê du dulan kirî ristik û diyarî gerdena te kirî, tu bi serê wê gulberfînêkî, ew berfîna ku min li heyamên sêlaxê û sêlsorê diyarî te kirî, tu bi serê dilê minkî, ew dilê ku min ji singê derxstî û kirî destegul û diyarî te kirî…jibîr neke, na na qet jibîr neke ku min çar pirtûkên pîroz û not û neh navên pîroz gorî şevên te kir, jibîr neke ku min; Manî, Halacî Mensûr û Şêx Bedredîn di ramûsanên şevê te de jibîrkirin. Na, qet jibîr neke, ez di dibistana evîna dilê te de bûm xwendekarê kenê te, awirên te, birûyên te, dêmên te, rengesmeriya te û min ji toza lingê te xwe avakir û li ber dergehên şevê te bûme lehengê sing û berê te! Ger tu bawer nake, here ji kevinekevirên kelha Amedê pirs bike, ger tu bawer neke, here ji wan zarokan pirs bike ewên navê min kirîn dînê esmerê, ger tu bawer nake here ji zevî genimê şîn pirs bike, wê tev ji te re ji ferhenga ji hevokekê pêkhatî bibêjin " Wî ji te hezkir!" . Ji wê demê ta vê demê min hemû hezkirin di hezkirina te de wendakirin, min hemû hezkirin gorî wê xweşikbûna te kir… Û niha tu dibêje bi xatrê te, niha tu dibêje min jibîr bike, ma te jibîrkir min pirtûka xatirxwestinê bi agirê du dilan şewitand?.. Ma ez ê çawa te jibîr bikim û min navê te bi serê derziyê li ser dilê xwe kola? Na esmerê, ez ê her wek xwe, wek rondikên xwe, wek êşên xwe, wek jiyana xwe ji te hezbikim û ez ê Bekoyan û yezdanên nexêrê di ronahîstana eşqa dilê xwe de bingor bikim!..Tu diçe biçe, lê wek xwe biçe, wek dîtina xwe biçe, wek xatirxwestina xwe biçe…lê ez ê her elboma wêne û serpêhatiyên te di dilê xwe de hilgirim û çîroka xwe ji hemû demsalên jibîrbûyî re bibêjim.

Dawî